प्रायमरी किंवा सेकंडरी मार्केटमध्ये आपण स्टॉक डायरेक्ट खरेदी करू शकत नाही. त्यासाठी आपल्याला गरज पडते ती एका मध्यस्थाची. जर आपल्याला स्टॉक ची खरेदी किंवा विक्री करायची असेल तर आपली खरेदी किंवा विक्री ची ऑर्डर एक्सचेंज पर्यंत घेऊन जाणारा मध्यस्थ म्हणजेच ब्रोकर. स्टॉक ब्रोकर हा वैयक्तिक असू शकतो किंवा वा एखादी कंपनी असू शकते फक्त ती स्टॉक एक्सचेंज वर रजिस्टर असायला हवी.
ब्रोकर, ट्रेडिंग अकाउंट आणि डिमॅट अकाउंट म्हणजे काय? | What are Brokerage, Trading Account and Demat Account?
स्टॉक ब्रोकर
स्टॉक ब्रोकर गुंतवणूकदारांच्या खरेदी किंवा विक्री च्या ऑर्डर्स स्टॉक एक्सचेंज पर्यंत पोहोचविण्याचे काम करतात आणि त्या बदल्यात ते काही रक्कम घेतात यालाच ब्रोकरेज असं म्हटलं जातं. स्टॉक मार्केट मधून स्टॉक खरेदी करण्यासाठी आपल्याला स्टॉक ब्रोकरकडे ट्रेडिंग आणि डिमॅट अकाऊंट उघडावे लागते. त्यामार्फत आपण कोणतेही शेअरची खरेदी किंवा विक्री करू शकता. आता हे काम नेमके कसे चालते ते पाहूया.
जर आपल्याला एबीसी कंपनीचे 100 शेअर्स खरेदी करायचे असतील तर आपण आपली ऑर्डर आपल्या ब्रोकर मार्फत स्टॉक एक्सचेंज पर्यंत पोहोचवता. अशावेळी ब्रोकर अशा एखाद्या व्यक्तीचा शोध घेत असतो ज्याला एबीसी कंपनीचे 100 शेअर्स विकायचे असतील. ज्या किंमतीला आपल्याला शेअर्स खरेदी करायचे असतील आणि ज्या किमतीला त्याला शेअर्स विकायचे असतील या दोन्ही किमती जर जुळून आल्या तर आपला ब्रोकर आपली खरेदीची ऑर्डर प्रोसेस करतो आणि ते स्टॉक आपल्या ट्रेडिंग अकाउंट मध्ये येतात नंतर ते आपल्या डिमॅट अकाउंट मध्ये ट्रान्सफर केले जातात आणि आपल्या ट्रेडिंग अकाउंट मधून त्या शेअरची किंमत, ब्रोकरेज आणि गव्हर्मेंट टॅक्स वजा केले जातात.
ट्रेडिंग अकाउंट
ज्यावेळी आपण कोणत्याही ब्रोकरकडे अकाउंट ओपन करता त्यावेळी आपल्याला ट्रेडिंग आणि डिमॅट असे दोन अकाउंट ओपन करावे लागतात. ट्रेडिंग अकाउंट म्हणजे ज्या अकाउंट मधून आपण शेअर्सची खरेदी किंवा विक्री करू शकता. जर आपण इंट्राडे ट्रेडिंग करत असाल तर आपल्याला फक्त ट्रेडिंग अकाउंट ची गरज असते कारण इंट्राडे ट्रेडिंग मध्ये आज खरेदी केलेले शेअर्स आजच विकावे लागतात त्यामुळे जर आपण इंट्राडे ट्रेडिंग करत असाल तर आपल्याला डिमॅट अकाउंट ची गरज नसते.
डिमॅट अकाउंट
जर आपण खरेदी केलेले शेअर्स आपल्याला काही दिवसांसाठी जर ठेवायचे असतील तर ते ठेवण्यासाठी आपल्याला डिमॅट अकाउंट ची गरज पडते. डिमॅट अकाउंट हे आपल्या बँक अकाउंट सारखेच असते. जसे आपण बँकेत भरलेले पैसे आपल्या बँक अकाउंट मध्ये जमा होतात तसेच आपण काही दिवसांसाठी खरेदी केलेले शेअर्स आपल्या डिमॅट अकाउंट मध्ये जमा होतात. जर आपल्याकडे डिमॅट अकाउंट नसेल तर आपण हे शेअर्स साठवून ठेवू शकणार नाही.
भारतामध्ये असे बरेच ब्रोकर्स आहेत ज्यांच्याकडे आपण आपले ट्रेडिंग किंवा डिमॅट अकाउंट ओपन करू शकता. ब्रोकर्स चे प्रामुख्याने दोन प्रकार आहेत.
फुल सर्विस ब्रोकर
या प्रकारात ज्या बँकेत आपले अकाऊंट आहे तीच बँक आपल्याला ट्रेडिंग आणि डिमॅट ची सुविधा पुरवते याला थ्री इन वन अकाउंट सुद्धा म्हटले जाते. फुल सर्विस ब्रोकर ची फी (Brokerage) डिस्काउंट ब्रोकर पेक्षा जास्त असते पण त्यांची विश्वासार्हता सुद्धा डिस्काउंट ब्रोकर च्या तुलनेत अधिक असते. उदाहरणार्थ, ICICI Direct, Kotak, HDFC, SBI इत्यादी.
डिस्काउंट ब्रोकर
डिस्काउंट ब्रोकर आपल्याला फक्त ट्रेडिंग आणि डिमॅट अकाउंट सुविधा पुरवितात त्याबदल्यात ते आपल्याकडून खूपच कमी रक्कम मोबदला म्हणून घेतात त्यामुळे सामान्य गुंतवणूकदारां ची पहिली पसंती ही डिस्काउंट ब्रोकरलाच असते. उदाहरणार्थ Zerodha, Upstox, Angel Broking, Fyres, Alice blue इत्यादी.
ट्रेडिंग आणि डिमॅट अकाउंट ओपन करण्यासाठी आपण आपल्या ब्रोकरला त्यांच्या वेबसाईटवरून संपर्क करू शकता. त्यासंदर्भात त्यांच्याकडून आपल्याला संपूर्ण मार्गदर्शन केले जाते. ट्रेडिंग आणि डिमॅट अकाउंट ओपनिंग साठी आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट, सहा महिन्यांचे बँकेचे स्टेटमेंट किंवा तीन महिन्यांच्या पगाराची स्लिप यांची आवश्यकता असते. आज काल अकाउंट ओपनिंग ची सर्व प्रोसेस ऑनलाइन केली जाते.
बऱ्याच वेळा ट्रेडिंग आणि डिमॅट अकाउंट हे मोफत उघडले जाते किंवा काही ब्रोकर्स हे तीनशे रुपये पर्यंत फीस सुद्धा घेतात. अकाउंट उघडल्यानंतर आपल्याला त्याची वार्षिक मेंटेनन्स फी (AMC) सुद्धा द्यावी लागते. ही रक्कम तीनशे रुपयांपासून सातशे रुपयांपर्यंत असू शकते.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही माहिती कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की सांगा. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक कशी करतात. या विषयावर आणखी पोस्ट येणार आहेत त्या नक्की वाचा. आणि हो आपल्या Dnyan_shala आणि Shares_dnyan या फेसबुक आणि इंस्टाग्राम पेजला नक्की फॉलो करा.