मित्रांनो सध्या बिपरजॉय वादळामुळे देशभरात हवामानात बदल होताना दिसत आहे. गुजरातमध्ये धडकलेल्या या वादळामुळे अनेक ठिकाणी कडाक्याच्या उन्हापासून आणि कडक उन्हापासून नागरिकांना दिलासा मिळाला आहे. मात्र याआधी दिल्लीसह देशाच्या अनेक भागात सातत्याने उष्णता शिगेला पोहोचली होती. कडक ऊन आणि कडाक्याच्या उन्हामुळे जनजीवन विस्कळीत झाले होते. नेहमीपेक्षा जास्त उष्णतेमागे एल निनो (el nino effects) प्रभाव हे मुख्य कारण आहे.
हा परिणाम केवळ कडक उन्हाचे कारण ठरत नाही तर त्याचा थेट परिणाम मान्सूनवरही दिसून येतो. भारतातील मान्सूनचा इतिहास बघितला तर गेली अनेक वर्षे एल निनोचा प्रभाव येथे सक्रिय आहे. त्यामुळे मान्सूनवर परिणाम झाला आहे. अशा स्थितीत यंदाचा कडाक्याचा उष्मा पाहता त्याचा मान्सूनवर काय परिणाम होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. चला तर मग जाणून घेऊया काय आहे एल निनो इफेक्ट, ज्यामुळे भारतातील मान्सून खराब होऊ शकतो.
‘अल निनो’ म्हणजे काय? ज्यामुळे आपल्याला उष्णतेचा सामना करावा लागतो |What is el nino effects know its impact on monsoon in india
एल निनो परिणाम म्हणजे काय आहे?
एल निनो प्रभाव ही एक विशेष हवामानशास्त्रीय घटना आहे जी मध्य आणि पूर्व पॅसिफिकमध्ये महासागराचे तापमान सामान्यपेक्षा जास्त असते तेव्हा उद्भवते. सोप्या भाषेत समजून घेतल्यास. या प्रभावामुळे तापमान खूप गरम होते. यामुळे पश्चिम पॅसिफिक प्रदेशात राहणारे उबदार पृष्ठभागाचे पाणी विषुववृत्तासह पूर्वेकडे सरकू लागते. ज्यामुळे भारताच्या हवामानावर परिणाम होतो. अशा परिस्थितीत भयंकर उन्हाचा सामना करावा लागतो आणि दुष्काळी परिस्थिती निर्माण होऊ लागते.
एल निनो किती वेळा होतो?
एल निनो दर दोन ते सात वर्षांनी होतो. या वर्षीचा एल निनो चार वर्षांतील पहिला असेल. हे तीन वर्षांच्या ला निना टप्प्याचे अनुसरण करते. जे मार्च 2023 मध्ये संपेल. सरासरी एल निनो प्रभाव सुमारे 9-12 महिने सक्रिय राहतो. पण कधीकधी ते 18 महिन्यांपर्यंत चालू राहते. या वर्षी एल निनो किमान हिवाळा आणि 2024 च्या पहिल्या तीन महिन्यांपर्यंत टिकेल अशी अपेक्षा आहे.
एल निनो कधी घोषित केला जातो?
जेव्हा विषुववृत्तीय पॅसिफिक महासागराच्या एका विशिष्ट भागात समुद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान किमान एका महिन्यासाठी सरासरीपेक्षा किमान 0.5 डिग्री सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते तेव्हा NOAA एल निनो टप्प्याचा विकास घोषित करते. यासोबतच वातावरणातही बदल होत आहे.
एल निनो कसा होतो?
एल निनो हा वातावरण आणि महासागर यांच्यातील जटिल संवादामुळे होतो. विषुववृत्त आणि ध्रुव यांच्यातील सौर आसनातील फरकामुळे विषुववृत्ताजवळील स्थिर पूर्वेकडील वारे हा या परिणामाचा प्राथमिक चालक आहे. साधारणपणे हे वारे पश्चिम प्रशांत महासागरातील उबदार पाणी राखण्यास मदत करतात. परंतु एल निनो दरम्यान व्यापारी वारे कमकुवत होतात किंवा दिशा उलटतात. ज्यामुळे मध्य आणि पूर्व पॅसिफिक महासागरांमध्ये उबदार पाणी तयार होते. या उबदार पाण्याच्या निर्मितीचा जगभरातील हवामानाच्या नमुन्यांवर खोलवर परिणाम होतो.
भारतातील एल निनो आणि मान्सूनचा संबंध काय आहे?
हवामान शास्त्रज्ञांनी 2023 मध्ये भारतात मान्सूनच्या सामान्य पावसाचा अंदाज वर्तवला आहे. तथापि यासह पावसाळ्यात (जून ते सप्टेंबर) एल निनो विकसित होण्याची शक्यता 90 टक्के राहिली आहे. अशा परिस्थितीत यंदा सरासरीपेक्षा कमी पाऊस पडेल अशी शक्यता वर्तवली जात आहे.
हे सुद्धा वाचा:– भारतातील पहिले राज्य कोणते होते? जाणून घ्या संपूर्ण माहिती
El Nino चा यकृतावरील परिणाम काय आहे?
एल निनोचा जगभरातील हवामानाच्या नमुन्यांवर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो. हे सामान्यतः ऑस्ट्रेलियातील दुष्काळ इंडोनेशिया आणि फिलीपिन्समधील पूर आणि अटलांटिक महासागरातील चक्रीवादळ क्रियाकलापांशी संबंधित आहे.
भारतात पण एल निनो प्रभाव सामान्यतः नैऋत्य मान्सूनच्या सामान्य हवामानापेक्षा कोरडे आणि संपूर्ण देशात वाढलेली उष्णता आणि दुष्काळ यासाठी जबाबदार आहे. हवामानावरील अशा परिणामांमुळे पिकांचे आणि पशुधनाचे नुकसान होऊ शकते. अन्नाची कमतरता होऊ शकते ज्याचा अप्रत्यक्षपणे भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होऊ शकतो.
भारत अल निनोची तयारी कशी करू शकतो?
एल निनोच्या विकासाचा मागोवा घेण्यासाठी हवामान परिस्थितीचे बारकाईने निरीक्षण करा आणि लवकर कारवाई करा दुष्काळ, उष्णतेची लाट आणि इतर हवामान घटनांना सामोरे जाण्यासाठी आकस्मिक योजना विकसित करा वितरणाच्या टंचाईचा सामना करणार्‍या भागात अन्न आणि पाण्याचे वाटप करा आणि संबंधित जोखीम आणि सज्जतेबद्दल लोकांना शिक्षित करा. भारत एल निनो साठी तयारी करू शकतो असे काही मार्ग आहेत.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan _Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
