एक काळ असा होता की सिनेमा सुरूही झाला नव्हता, तेव्हाही लोकांची करमणूक व्हायची, पण तेव्हा माध्यम होते थिएटर. आज हिंदी चित्रपटसृष्टी उत्कर्षावर असताना, दर आठवड्याला डझनभर चित्रपट प्रदर्शित होत आहेत, पण तरीही रंगभूमीवर प्रेम करणारा एक वर्ग आहे. ज्यासाठी रंगभूमीचा आदर केला जातो कारण रंगभूमी हे केवळ मनोरंजनाचे साधन नाही, तर ते लोकांना सामाजिक आणि भावनिकदृष्ट्या जागृत करण्याचेही माध्यम आहे, असे मानतात.
कलाकार आणि प्रेक्षक या दोघांच्याही मनावर नाटक आपली छाप सोडते. ही नाट्यशैली जिवंत ठेवण्यासाठी आणि सामाजिक समस्यांवर जनजागृती करण्यासाठी जागतिक रंगभूमी दिन (World theatre day) साजरा केला जातो.
जागतिक रंगभूमी दिनाचा इतिहास तुम्हाला माहीत आहे का? |World theatre day history in marathi
थिएटर म्हणजे काय?
जेव्हा जेव्हा आपण नाटक, नाटक, संगीत, तमाशा इत्यादींबद्दल बोलतो तेव्हा आपल्या मनात घुमू लागतो. वास्तविक रंगमंच हा रंग आणि रंगमंच या शब्दांपासून बनलेला असतो, म्हणजे आपली कला, सजावट, संगीत इत्यादी रंगमंचावरून दृश्य म्हणून सादर करणे.
‘थिएटर’ हा शब्द थिएटरची इंग्रजी आवृत्ती आहे आणि ज्या ठिकाणी नाटक, संगीत, तमाशा सादर केला जातो त्याला ऑडिटोरियम, थिएटर, थिएटर किंवा ऑपेरा म्हणतात.
जागतिक रंगभूमी दिन कधी साजरा केला जातो?
जागतिक रंगभूमी दिनाला मनोरंजनाच्या दृष्टीने विशेष स्थान आहे. जागतिक रंगभूमी दिन दरवर्षी 27 मार्च रोजी साजरा केला जातो. या दिवसाची पायाभरणी आंतरराष्ट्रीय थिएटर इन्स्टिट्यूटने 1961 साली रंगभूमीला संपूर्ण जगात स्वतःची ओळख देण्यासाठी घातली.
आंतरराष्ट्रीय रंगभूमी दिन का साजरा केला जातो?
हा दिवस साजरा करण्यामागचा मुख्य उद्देश म्हणजे लोकांमध्ये रंगभूमीबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि त्यांना रंगभूमीचे महत्त्व पटवून देणे. रंगमंच केवळ लोकांचे मनोरंजन करत नाही तर त्यांना सामाजिक प्रश्नांची माहितीही देतो.
सध्या भारतातील नाटय़प्रेमी दरवर्षी देशातील अनेक शहरांमध्ये रंगमंच करतात. त्याचबरोबर समाजातील दुष्कृत्ये दूर करण्यासाठी अनेक शहरांमध्ये नाटके रंगवली जातात. आजही अनेक महाविद्यालयीन व विद्यापीठातील विद्यार्थी सामाजिक विषयांवर पथनाट्य सादर करत असतात.
सिनेविश्वातील मनोरंजन क्षेत्राचे वर्चस्व येण्यापूर्वी रंगभूमी हेच लोकांच्या मनोरंजनाचे साधन होते. त्याच वेळी, लोकांमध्ये थिएटर तसेच सिनेमाबद्दल जागरूकता आणि आवड निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी जागतिक रंगभूमी दिनाचे आयोजन केले जाते. या दिवशी, जगातील अनेक देशांमध्ये, नाट्य कलाकार राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अनेक कार्यक्रम आयोजित करतात. रंगभूमीशी निगडीत अनेक संस्था आणि गटही हा दिवस विशेष दिवस म्हणून आयोजित करतात.
आंतरराष्ट्रीय रंगभूमी दिनाचा इतिहास काय आहे?
ITI ची स्थापना 1948 मध्ये, दुसऱ्या महायुद्धानंतर आणि शीतयुद्धाच्या सुरुवातीला, युनेस्कोचे महासंचालक सर ज्युलियन हक्सले आणि नाटककार आणि कादंबरीकार जेबी प्रिस्टली यांच्या पुढाकाराने झाली.
जागतिक रंगभूमी दिनाची सुरुवात 1962 मध्ये इंटरनॅशनल थिएटर इन्स्टिट्यूट (ITI इंटरनॅशनल थिएटर इन्स्टिट्यूट) द्वारे करण्यात आली. आयटीआय केंद्रे आणि आंतरराष्ट्रीय थिएटर समुदायाद्वारे दरवर्षी 27 मार्च रोजी हा उत्सव साजरा केला जातो. विविध राष्ट्रीय आणि
आंतरराष्ट्रीय नाट्य कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
यापैकी सर्वात महत्त्वाचा म्हणजे जागतिक रंगभूमी दिनाचा आंतरराष्ट्रीय संदेश प्रसारित करणे ज्याद्वारे, ITI च्या निमंत्रणावरून, जागतिक दर्जाची व्यक्ती रंगभूमी आणि शांतता संस्कृती या विषयावर आपले विचार मांडते.
पहिला जागतिक रंगभूमी दिनाचा आंतरराष्ट्रीय संदेश जीन कॉक्टो यांनी लिहिला होता. संदेश विविध भाषांमध्ये अनुवादित केला जातो आणि मोठ्या प्रमाणात वितरित केला जातो.
हे सुद्धा वाचा:- जागतिक हवामान दिन का आणि कोणत्या उद्देशाने साजरा केला जातो, जाणून घ्या
भारतातील रंगभूमीचा इतिहास
भारतातील रंगभूमीचा इतिहास खूप जुना आहे. नाट्यकलेचा विकास प्रथम भारतात झाला असे मानले जाते. ऋग्वेदातील काही सूत्रांमध्ये यम आणि यमी, पुरुरवा आणि उर्वशी इत्यादींचे काही संवाद आहेत. या संवादांमधून नाटकाच्या विकासाची छाप लोकांना मिळते. असे म्हणतात या संवादांतून प्रेरणा घेऊन लोकांनी नाटके रचली आणि नाटकाची कला विकसित झाली. त्याचवेळी भरतमुनींनी त्याला शास्त्रीय स्वरूप दिले.
अंबिकापूर जिल्ह्यातील रामगड पर्वतावर महाकवी कालिदासजींनी बांधलेली नाट्यशाळा हे भारतातील पहिले नाट्यशाळा असल्याचे म्हटले जाते. कृपया सांगा की रामगढ सुरगुजा जिल्ह्यातील उदयपूर भागात आहे, ते अंबिकापूर-रायपूर महामार्गावर आहे.
Note- मित्रांनो तुम्हाला (world theatre day information in marathi) ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan _Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
