मित्रांनो जगभरात डॉलरला आंतरराष्ट्रीय चलन म्हटले जाते. कोणताही देश डॉलरमध्ये पेमेंट घेण्यास तयार होतो. पण भारतीय चलनाला असा मान मिळतो का? होय, जरी ‘रुपया’ आंतरराष्ट्रीय व्यापारात डॉलरइतका सहज स्वीकारला जात नसला तरीही काही देश असे आहेत जे भारतीय चलनात सहज पेमेंट स्वीकारतात. आज आपण या पोस्टमध्ये या सर्व देशांची नावे आणि कारणे जाणून घेणार आहोत.
भारतीय चलन कोणत्या देशात चालतात आणि का? जाणून घ्या संपूर्ण माहिती |Which countries accept indian rupees in marathi
नेपाळ, भूतान, बांगलादेश आणि मालदीवच्या काही भागांमध्ये भारतीय रुपया अनौपचारिकपणे स्वीकारला जातो. पण भारतीय रुपया झिम्बाब्वेमध्ये कायदेशीर चलन म्हणून स्वीकारला जातो.
भारताचे चलन या देशांमध्ये चलन म्हणून स्वीकारले जाते कारण भारत या देशांना मोठ्या प्रमाणात माल निर्यात करतो. येथे हे नमूद करणे आवश्यक आहे की जेव्हा एखादे चलन “आंतरराष्ट्रीय व्यापार चलन” बनते, तेव्हा त्यामागील सर्वात मोठे मूळ कारण त्या देशाची ‘निर्यात’ असते, ‘आयात’ नसते.
या पोस्टमध्ये हे नमूद करणे आवश्यक आहे की खालील देशांमध्ये झिम्बाब्वे वगळता इतर कोणत्याही देशाने भारताच्या चलनाला ‘कायदेशीर निविदा’चा दर्जा दिलेला नाही, परंतु भारताच्या शेजारी देशांनी परस्पर समंजसपणामुळेच एकमेकांचे चलन स्वीकारले आहेत. या देशांमधील चलन व्यवहार प्रामुख्याने या देशांच्या सीमेवर असलेल्या राज्यांमध्ये आणि त्यांच्या जिल्ह्यांमध्ये होतात. आता आपण सविस्तर जाणून घेऊया की भारतीय रुपया कोणत्या देशांमध्ये स्वीकारला जातो आणि त्याचे कारण काय आहे?
झिम्बाब्वे (Zimbabwe)
मित्रांनो सध्या झिम्बाब्वेचे स्वतःचे चलन नाही. 2009 मध्ये, दक्षिण आफ्रिकन देशाने आपले स्थानिक चलन, झिम्बाब्वे डॉलर बंद केले. कारण देशातील अति-महागाईमुळे देशाच्या चलनाचे बरेच मूल्य कमी झाले होते. यानंतर, त्याने इतर देशांच्या चलनांना आपल्या देशाचे चलन म्हणून स्वीकारले आहे. सध्या या देशात यूएस डॉलर, ऑस्ट्रेलियन डॉलर, चीनी युआन, भारतीय रुपया, जपानी येन, दक्षिण आफ्रिकन रँड आणि ब्रिटिश पाउंड वापरतात. 2014 पासून भारताचे चलन रुपया या देशात कायदेशीर चलन म्हणून वापरले जात आहे.
नेपाळ (Nepal)
भारताच्या एक रुपयाच्या मदतीने नेपाळचे 1.60 रुपये खरेदी करता येतात. नेपाळमध्ये भारतीय नोटा किती मोठ्या प्रमाणात वापरल्या जातात याचा अंदाज यावरून लावला जाऊ शकतो की 2016 मध्ये जेव्हा भारताने नोटाबंदी केली होती तेव्हा सुमारे 9.48 अब्ज रुपयांच्या भारतीय नोटा तेथे चलनात होत्या. भारतातील व्यापाऱ्यांना एक भारतीय रुपयाच्या बदल्यात अधिक नेपाळी चलन मिळते, त्यामुळे भारतातील व्यापारी नेपाळशी व्यापार करण्यास उत्सुक असतात.
जर आपण दोन्ही देशांमधील व्यापाराबद्दल बोललो तर 2019-20 या आर्थिक वर्षात भारताने नेपाळकडून $ 570 दशलक्ष खरेदी केले. नेपाळ भारतातून 70 टक्के आयात करतो. 2019-20 मध्ये ते $620 दशलक्ष होते. नेपाळने डिसेंबर 2018 पासून 100 रुपयांच्या वरच्या भारतीय नोटांवर बंदी घातली आहे, मात्र 200 रुपयांपेक्षा कमी किंमतीच्या नोटा मुक्तपणे स्वीकारल्या जात आहेत.
भूतान (Bhutan)
या देशाच्या चलनाचे नाव ‘एंगल्ट्रम (Ngultrum)’ आहे. येथे भारतीय चलन देखील व्यवहारासाठी स्वीकारले जाते. भूतान आणि भारत यांच्यातील एकूण द्विपक्षीय व्यापार 9000 कोटी रुपयांचा आहे. सप्टेंबर 2018 पर्यंत, भूतानच्या बाजूने सुमारे 14,917 दशलक्ष Nqultrum भारताला पाठवण्यात आले होते, तर या देशाने भारतातून घेतलेली निर्यात सुमारे 12,489 दशलक्ष Nqultrum होती. भारताचा शेजारी देश असल्याने, या देशातील रहिवासी भारतीय चलनाची प्रचंड खरेदी करतात कारण या दोन देशांच्या चलनांचे मूल्य जवळपास समान आहे आणि त्यामुळेच विनिमय दरातील चढउतारांमुळे नुकसान होण्याची भीती नाही.
बांगलादेश (Bangladesh)
या देशाच्या चलनाचे नाव टाका (Taka) आहे. सध्या बांगलादेशचे 1.28 टाका भारताच्या एक रुपयाला विकत घेता येते. 2021-22 या आर्थिक वर्षात भारत आणि बांगलादेशमधील द्विपक्षीय व्यापार सुमारे 18.2 अब्ज अमेरिकन डॉलरवर गेला होता. त्यामुळे बांगलादेशमध्ये भारतीय रुपयाचा वापर मोठ्या प्रमाणात होत असल्याचे स्पष्ट झाले आहे.
हे सुद्धा वाचा:– जगातील सर्वात सुंदर रेल्वे स्थानके तुम्हाला माहित आहे का?
मालदीव (Maldives)
मित्रांनो हे ज्ञात आहे की 1 भारतीय रुपया 0.19 मालदीव रुफियाच्या बरोबरीचा आहे. मालदीवच्या काही भागात भारतीय चलन रुपया सहज स्वीकारले जाते. भारताने मालदीवशी 1981 मध्ये पहिला व्यापार करार केला. भारतातून मालदीवमध्ये एकूण निर्यात मूल्य US$ 117.8 दशलक्ष आहे.
मित्रांनो अशाप्रकारे वर लिहिलेल्या पोस्टवरून हे स्पष्ट होते की भारताचे चलन त्याच्या शेजारील देशांमध्ये सहज स्वीकारले जाते. यामागील प्रमुख कारण म्हणजे या देशांचे एकमेकांवरील व्यापारी अवलंबित्व. हे लक्षात ठेवा की फक्त झिम्बाब्वेने रुपयाला कायदेशीर निविदाचा दर्जा दिला आहे.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan _Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
