मित्रांनो भारतात डिजिटल इंडिया सुरू झाल्यामुळे ऑनलाइन व्यवहारांच्या संख्येत मोठी वाढ झाली आहे. या दिशेने, सरकारने असा नियम देखील बनवला आहे की आता कोणत्याही बँकेच्या डेबिट कार्डच्या 2000 रुपयांपर्यंतच्या स्वाइप/पॉइंट विक्रीवर कोणताही कर आकारला जाणार नाही. परंतु मोठ्या संख्येने लोक त्यांच्या नातेवाईकांना पैसे पाठवतात ज्यामध्ये NEFT, IMPS सारख्या सुविधा वापरल्या जातात.
NEFT आणि RTGS मध्ये काय फरक आहे? |What is difference between NEFT and RTGS in marathi
सध्या भारतात अनेक पेमेंट सिस्टम कार्यरत आहेत, त्यापैकी मुख्य म्हणजे:
- राष्ट्रीय इलेक्ट्रॉनिक निधी हस्तांतरण (NEFT)
- रिअल टाइम ग्रॉस सेटलमेंट (‘RTGS’)
- तात्काळ पेमेंट सेवा (IMPS)
आता या तिघां फंडबद्दल जाणून घेऊया.
नॅशनल इलेक्ट्रॉनिक फंड ट्रान्सफर (NEFT)
ही भारतातील सर्वात प्रमुख इलेक्ट्रॉनिक फंड ट्रान्सफर प्रणालींपैकी एक आहे. हे नोव्हेंबर 2005 मध्ये लाँच करण्यात आले. NEFT म्हणजे एका व्यक्तीच्या खात्यातून दुसऱ्या व्यक्तीच्या खात्यात पैसे पाठवण्याची सुविधा. यामध्ये, लाभार्थीच्या खात्यात पैसे ताबडतोब हस्तांतरित केले जाऊ शकत नाहीत, परंतु ते पाठविण्यासाठी, तासाच्या आधारावर वेळेचे स्लॉट विभागले जातात, ज्यामध्ये या माध्यमातून पैसे पाठवता येतात.
हे इलेक्ट्रॉनिक संदेशाद्वारे केले जाते. देशातील 30,000 बँक शाखांमध्ये ही सुविधा उपलब्ध आहे. भारतात, 2014-15 मध्ये या सेवेद्वारे $890 डॉलर अब्ज पाठवले गेले, जे मागील वर्षी US$650 डॉलर अब्ज होते.
रिअल टाइम ग्रॉस सेटलमेंट (‘RTGS’)
या प्रणालीमध्ये, किमान 2 लाखांपेक्षा जास्त (आणि कितीही जास्त रक्कम) पेमेंट केली जाते. भारतीय RTGS प्रणाली सुमारे 16 दिवसांत देशाच्या GDP च्या बरोबरीची असते. व्यवहार RTGS नॅशनल पेमेंट सिस्टीमद्वारे, देशातील 95% उच्च मूल्याचे व्यवहार या पेमेंट सिस्टमद्वारे केले जातात.
ही पेमेंट प्रणाली जगभरात सर्वत्र वापरली जाते. 1985 मध्ये केवळ 3 देशांच्या मध्यवर्ती बँका याद्वारे पेमेंट करत असत, परंतु सध्या जगातील 100 हून अधिक देशांच्या केंद्रीय बँका याचा वापर करत आहेत. RTGS द्वारे पैशांचे हस्तांतरण विलंब न करता केले जाते, यामध्ये, कोणीतरी ऑनलाइन पैसे पाठवण्यासाठी ओके बटण दाबताच, पैसे लाभार्थीच्या खात्यात त्वरित पोहोचतात.
तात्काळ पेमेंट सेवा (IMPS)
ही सेवा 22 नोव्हेंबर 2010 रोजी सार्वजनिकपणे सुरू करण्यात आली. या सेवेद्वारे पैसे एका बँक खात्यातून दुसऱ्या बँक खात्यात केव्हाही पाठवले जाऊ शकतात. ही सेवा मोबाईल फोनद्वारे देखील घेतली जाऊ शकते. एनईएफटी आणि आरटीजीएसच्या विपरीत, ही सेवा वर्षभर 24×7 बँकेच्या सुट्ट्यांमध्ये देखील वापरली जाऊ शकते. ही सेवा नॅशनल पेमेंट कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) द्वारे व्यवस्थापित केली जाते.
नॅशनल इलेक्ट्रॉनिक फंड ट्रान्सफर (NEFT) आणि रिअल टाइम ग्रॉस सेटलमेंट (RTGS) मध्ये काय फरक आहे?
- या दोन पेमेंट सेवांमध्ये खालील कारणांवरून फरक केला जाऊ शकतो
- NEFT द्वारे निधी हस्तांतरण प्रामुख्याने लहान बचत खातेधारकांद्वारे केले जाते तर RTGS मोठ्या औद्योगिक घरे, संस्था इत्यादीद्वारे वापरले जाते.
- NEFT द्वारे पेमेंट ठराविक कालावधीत होते परंतु RTGS द्वारे पेमेंट एकाच वेळी लगेच होते.
- NEFT चा वापर लहान रक्कम पाठवण्यासाठी केला जातो तर RTGS द्वारे किमान 2 लाख रुपये हस्तांतरित करणे आवश्यक असते तर NEFT च्या बाबतीत अशी कोणतीही किमान किंवा कमाल मर्यादा नाही.
- NEFT द्वारे पैसे पाठवण्यासाठी, बँकांकडे सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 9 ते संध्याकाळी 7 अशी निश्चित वेळ आहे, तर शनिवारी सकाळी 9 ते दुपारी 1 वाजेपर्यंत पैसे पाठवता येतील. परंतु आरटीजीएस प्रणालीद्वारे पैसे त्वरित पाठवले जातात (सतत आधारावर) (परंतु त्या दिवशी बँक उघडणे आवश्यक आहे)
हे सुद्धा वाचा:– इ.स (AD) आणि ईसा पूर्व (BC) मध्ये काय फरक आहे ते जाणून घ्या?
हस्तांतरण व्यवहार शुल्क
- रिझव्‍‌र्ह बँक त्यांच्या रिअल टाइम ग्रॉस सेटलमेंट सिस्टम (RTGS) आणि नॅशनल इलेक्ट्रॉनिक फंड ट्रान्सफर (NEFT) द्वारे व्यवहारांसाठी बँकांना किमान शुल्क आकारत असे आणि त्या बदल्यात, बँका ग्राहकांकडून हे शुल्क आकारत असत.
- पण आता आरबीआयने एनईएफटी आणि आरटीजीएस चार्ज करणे बंद केले आहे आणि बँकांना ग्राहकांकडून शुल्क आकारणे बंद करण्यास सांगितले आहे.
- त्यामुळे असे म्हणता येईल की, जसजसा देशात तांत्रिक आणि शैक्षणिक विकास होत जाईल आणि अधिकाधिक लोकांना मोबाईल आणि इंटरनेटची सुविधा उपलब्ध होईल, तसतसे इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांमधील आर्थिक व्यवहार आणि बजेटची संख्या वर्षानुवर्षे वाढत जाईल.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan _Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
