मित्रांनो ऑनलाइन खरेदीची पद्धत प्रत्येक इतर युजर्सला आवडते. मोबाईल (mobile) आणि लॅपटॉप (laptop) सारख्या उपकरणांच्या मदतीने ते हजारो उत्पादनांमधून आपल्या आवडीचे उत्पादन निवडण्यास आणि पेमेंट दरम्यान सवलतीच्या ऑफरचा लाभ घेण्यासाठी युजर्सला आकर्षित करते. एका क्लिकवर डोअर स्टेप डिलिव्हरी युजर्सचा वेळ आणि मेहनत दोन्ही वाचवते. परंतु तुम्हाला माहिती आहे का,ऑनलाइन शॉपिंग वेबसाइट्स (online shopping websites) तुम्हाला त्यांच्या जाळ्यात अडकवण्यासाठी अशा युक्त्या वापरतात. अलीकडेच ग्राहक व्यवहार मंत्रालयाने लोकप्रिय ऑनलाइन शॉपिंग वेबसाइटला पत्र लिहिले आहे. या पत्रात सरकारने या वेबसाइट्सना डार्क पॅटर्न वापरू नये. अशा कडक सूचना दिल्या आहेत. आता प्रश्न पडतो की हे डार्क पॅटर्न (dark pattern) काय भानगड आहे. चला तर जाणून घेऊया संपूर्ण माहिती.
अशा प्रकारे ऑनलाइन शॉपिंगचा भ्रम घातला जातो, पुन्हा पुन्हा फसल्यानंतरही आपण पुन्हा तीच चूक करतो |Government warns ecommerce websites over dark patterns
डार्क पॅटर्न म्हणजे काय? |What is dark pattern in marathi?
सोप्या भाषेत समजून घेण्यासाठी, ऑनलाइन शॉपिंग प्लॅटफॉर्मच्या त्या पद्धती डार्क पॅटर्न मानल्या जातात. ज्यामध्ये ग्राहकाला चुकीच्या पद्धतीने खरेदी करण्यास प्रवृत्त केले जाते. ग्राहकाची फसवणूक करण्यासाठी ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म गोष्टी अशा प्रकारे दाखवतात की ते युजर्सला आवश्यक वाटतात. युजर्सची दिशाभूल करण्यासाठी जाहिराती दिल्या जातात. जेणेकरून ते लगेच उत्पादन खरेदी करतात. या सर्व पद्धतींना डार्क पॅटर्न असे म्हणतात.
खरेदीला प्रोत्साहन देण्यासाठी कोणत्या पद्धती वापरल्या जातात?
शेवटचा स्टॉक बाकी आहे लवकर खरेदी करा |What methods are used to promote buyer?
अनेक वेळा तुमच्या लक्षात आले असेल की जेव्हा तुम्ही एखादे उत्पादन घेण्यासाठी जाता तेव्हा तुम्हाला माहिती मिळते की स्टॉक संपला आहे किंवा फक्त 1 किंवा 2 उत्पादने शिल्लक आहेत. निकडीची भावना निर्माण करण्यासाठी ही पद्धत अवलंबली जाते. म्हणजे एखाद्याने ती गोष्ट लगेच विकत घ्यावी. हे या मागचं कारण आहे.
खरेदी आणि सवलतीसाठी साइन अप करा
ऑनलाइन शॉपिंग वेबसाइट्सना ग्राहकांनी केवळ खरेदीच नाही तर त्यांच्या वेबसाइटवर साइन अप करून नियमित ग्राहक बनण्याची इच्छा असते. यासाठी वेबसाइट युजर्सला सक्तीच्या कारवाईसाठी प्रवृत्त करतात. साइन अप केल्याशिवाय उत्पादन खरेदी करू न शकणे किंवा सवलत न मिळणे हा सक्तीच्या कारवाईचा भाग आहे.
रिफंडची प्रक्रिया कठीण करणे
कंपन्यांना असं वाटतं की ग्राहकांनी एखादी गोष्ट लगेच खरेदी करावी. पण कधीकधी काही उत्पादनांमध्ये दोष आढळतात. अशा परिस्थितीत ग्राहकासाठी रिफंड किंवा बदलून देणे ही पॉलिसी असतीच, पण ही पॉलिसी इतकी अवघड आणि अधिक स्टेप्स असतात की ग्राहक नाराज होतो. आणि बराच वेळा ग्राहक या सगळ्या कटकटीमुळे ते प्रॉडक्ट वापस करत नाही.
अकाउंट डिलीट करणे सुद्धा कठीण
युजर्ससाठी साइन अप करण्याची प्रक्रिया जितकी सोपी आहे. तितकेच प्लॅटफॉर्मचे सदस्यत्व रद्द करणे कठीण आहे. प्लॅटफॉर्म ग्राहकांसाठी एक इंटरफेस डिझाइन करतात जिथे असे पर्याय सहज उपलब्ध नसतात.
ऑर्डर नंतर सुध्दा चुकीचे उत्पादन देणे
ऑनलाइन शॉपिंग वेबसाइट असलेल्या प्रत्येक इतर युजर्सला ही समस्या येत असते. या पद्धतीत कंपन्या युजर्सला वेगळे उत्पादन दाखवून दुसरे उत्पादन देतात. अनेक वेळा पूर्ण रक्कम भरूनही ग्राहकाला निकृष्ट दर्जाचे उत्पादन दिले जाते.
लपलेली किंमत
तुम्हाला कधी असे आढळून आले आहे का की, जेव्हा तुम्ही किंमतीसह उत्पादन निवडण्याच्या आणि पैसे देण्याच्या प्रक्रियेत येता तेव्हा ही किंमत थोडी जास्त दाखवली जाते. हा देखील डार्क पॅटर्नचा एक भाग आहे. पेमेंट करताना ग्राहकांकडून अतिरिक्त आणि छुपे खर्च आकारण्याचे काम कंपन्या करतात. खरेदी करण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर ग्राहकाला ही किंमत मोजावी लागते.
हे सुध्दा वाचा:- तुमच्या फोनमध्येही नेटवर्कची समस्या आहे का? फक्त ‘ही’ सेटिंग चालू करा
फसव्या जाहिराती
ग्राहकांना खरेदीसाठी भुरळ घालण्यासाठी कंपन्या दिशाभूल करणाऱ्या जाहिरातींचाही अवलंब करतात. उत्पादनाच्या दृश्यादरम्यान अनेक वेळा ग्राहकाला प्रसिद्ध अभिनेते आणि अभिनेत्रींसोबत उत्पादन दाखवले जाते. तर प्रत्यक्षात कंपनी वेगळे उत्पादन विकण्याचा प्रयत्न करत असते. ही पद्धत युजर्सला खरेदी करण्यास प्रवृत्त करते. मित्रांनो तुमच्यासोबत पण असं घडलं आहे का कमेंट बॉक्समध्ये नक्की सांगा. आणि यावर आपण काय उपाय करू शकतो हे सुद्धा सांगा.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan_Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
