मित्रांनो फूड टेक्नॉलॉजी (Food technology) हे अन्न प्रक्रिया उद्योगात कच्च्या मालाचे अन्न आणि इतर प्रकारांमध्ये रूपांतर करण्यासाठी फिजिक्स, केमिकल किंवा सूक्ष्मजीवशास्त्र तंत्र (Microbiology techniques) आणि प्रक्रियांच्या वापराशी संबंधित आहे. फूड प्रोसेसिंग (Food processing ) म्हणजे कच्च्या मालाचे खाद्यपदार्थांमध्ये रूपांतर करणे किंवा अन्नाचे इतर प्रकारांमध्ये रूपांतर करणे. BE/B. टेक इन फूड टेक्नॉलॉजी हा 4 वर्षांचा प्रोग्राम आहे. अन्न तंत्रज्ञान विविध रासायनिक प्रक्रियांशी संबंधित आहे जे बाजारासाठी अन्न उत्पादने तयार करतात. BE/B.Tech कोर्स पूर्ण केल्यानंतर तुम्ही फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये M.Tech करू शकता.
फूड टेक्नॉलॉजी म्हणजे काय? यामध्ये आपण करीअर करू शकतो का? |Career in food technology after 12th in Marathi
फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये प्रवेशासाठी पात्रता काय आहे? |Eligibility for Admission in Food Technology
- फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये बी.टेक कोर्स करण्यासाठी विद्यार्थ्याला 10+2 मध्ये फिजिक्स, केमिस्ट्री आणि गणित विषयात 50 टक्के गुण असणे आवश्यक आहे.
- पदव्युत्तर अभ्यासक्रम करू इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी B.E./B. घ्या. फूड सायन्स / फूड सायन्स अँड टेक्नॉलॉजी / फूड टेक्नॉलॉजी आणि मॅनेजमेंट / फूड टेक्नॉलॉजी / फूड प्रोसेस इंजिनीअरिंग / फूड इंजिनीअरिंग / डेअरी इंजिनीअरिंग / डेअरी टेक्नॉलॉजी / ॲग्रीकल्चर आणि फूड इंजिनिअरिंग / डेअरी आणि फूड इंजिनीअरिंग या मान्यताप्राप्त संस्थेतून किमान एकूण 45 – 50% स्कोअर असणे आवश्यक आहे.
फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये कोण कोणते कोर्सेस आहेत? |Course in Food Technology
भारतात फूड टेक्नॉलॉजीचे दोन प्रमुख कोर्स उपलब्ध आहेत.
- B.Tech in Food Technology
- M.Tech in Food Technology
फूड टेक्नॉलॉजीसाठी प्रवेश परीक्षा कोणती आहे? |Entrance Exam For Food Technology
फूड टेक्नॉलॉजीमधील बी.टेकसाठी प्रवेश परीक्षा खालील प्रमाणे.
- CFTRI: सेंट्रल फूड टेक्नॉलॉजी रिसर्च इन्स्टिट्यूट प्रवेश परीक्षा: एमएससी फूड टेक्नॉलॉजीच्या प्रवेशासाठी CFTRI, म्हैसूर द्वारे आयोजित केली जाते.
- IICPT: इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ क्रॉप प्रोसेसिंग टेक्नॉलॉजी प्रवेश परीक्षा
- AIJEE: फूड टेक्नॉलॉजी आणि बायोकेमिकल सायन्समधील बी.टेक कोर्समध्ये विद्यार्थ्यांना प्रवेश देण्यासाठी अखिल भारतीय संयुक्त प्रवेश परीक्षा घेतली जाते. कोर्समध्ये सामील होण्यासाठी, उमेदवारांना JEE राज्य संयुक्त प्रवेश परीक्षा किंवा AIJEE अखिल भारतीय संयुक्त प्रवेश परीक्षा उत्तीर्ण करावी लागेल.
भारतातील टॉप फूड टेक्नॉलॉजी महाविद्यालये कोणती आहेत? |Top Food Technology Colleges in India
- केंद्रीय अन्न तंत्रज्ञान संशोधन संस्था (CFTRI)
- राष्ट्रीय अन्न तंत्रज्ञान उद्योजकता आणि व्यवस्थापन संस्था (NIFTEM)
- इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ कॉर्प प्रोसेसिंग टेक्नॉलॉजी (IICPT)
- राष्ट्रीय कृषी-अन्न जैवतंत्रज्ञान संस्था (NABI)
- अन्न आणि औषध विष विज्ञान संशोधन केंद्र (FDTRC)
- राष्ट्रीय पोषण संस्था (NIN)
- इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टॉक्सिकोलॉजी रिसर्च (IITR)
- भारतीय कृषी संशोधन संस्था (IARI)
- अन्न विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग, पॉंडिचेरी विद्यापीठ
- आंतरराष्ट्रीय जीवन विज्ञान संस्था – भारत (ILSI)
फूड टेक्नॉलॉजी टेक्नॉलॉजी झाल्यावर तुम्ही या पदावर काम करू शकता |Job Roles for Food Technology Graduates
- अन्न तंत्रज्ञानशास्त्रज्ञ
- पोषण थेरपिस्ट
- उत्पादन/प्रक्रिया विकास शास्त्रज्ञ
- गुणवत्ता व्यवस्थापक
- नियामक व्यवहार अधिकारी
- वैज्ञानिक प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ
- तांत्रिक ब्रुअर
- उत्पादन व्यवस्थापक
- खरेदी व्यवस्थापक
- संशोधन वैज्ञानिक (जीवन विज्ञान)
- विषशास्त्रज्ञ
पगार किती असेल
फूड टेक्नॉलॉजी इंजिनीअरिंग केल्यानंतर, नवीन पदवीधर दर वर्षी किमान 3 लाख रुपये कमावतो.
हे सुध्दा वाचा:- 12वी नंतर आपण भारतीय सैन्यात सामील होऊ शकतो का? जाणून घ्या संपूर्ण माहिती
फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये करिअर म्हणून काय करावं लागत? |Career In Food Technology
- सेंद्रिय रसायनशास्त्रज्ञ म्हणून, अन्न तंत्रज्ञानशास्त्रज्ञ कच्च्या मालाचे प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांमध्ये रूपांतरित करण्याच्या पद्धतींबद्दल सल्ला देतात.
- बायोकेमिस्ट म्हणून ते चव, पोत, स्टोरेज आणि गुणवत्तेत सुधारणा सुचवतात.
- गृह अर्थशास्त्रज्ञ म्हणून, ते आहारशास्त्र विज्ञान आणि पोषण तज्ञ बनतात आणि ते कंटेनरवरील सूचनांनुसार अन्न आणि चव तपासतात.
- अभियंते म्हणून, ते प्रक्रिया प्रणालीचे नियोजन, डिझाइन, सुधारणे आणि देखभाल यावर काम करतात.
- एक संशोधन शास्त्रज्ञ म्हणून, ते उत्पादन, चव, पौष्टिक मूल्य आणि पॅकेज केलेल्या खाद्यपदार्थांची सामान्य उपलब्धता सुधारण्यासाठी प्रयोग करतात.
- व्यवस्थापक आणि लेखापाल म्हणून, ते प्रक्रियेच्या कामावर देखरेख करण्याव्यतिरिक्त प्रशासन आणि वित्त पर्यवेक्षण करतात.
यामध्ये खाजगी नोकरी करता येते का?
खाजगी क्षेत्रातील अनेक संस्था बी.टेक फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये पदवीधरांची भरती करतात. सुरुवातीला सहा महिन्यांचे प्रशिक्षण दिले जाते. प्रशिक्षण कालावधी पूर्ण केल्यानंतर त्यांना उच्च श्रेणींमध्ये पदोन्नती दिली जाते. प्रशिक्षण कालावधीतच उमेदवार दरमहा रु. 15,000/- पर्यंत कमावू शकतात. प्रशिक्षणानंतर पोस्ट आणि पगार वाढतो.
यामध्ये सरकारी नोकरी करू शकतो का?
बी.टेक फूड टेक्नॉलॉजीमधील पदवीधरांना विविध सरकारी संस्था, प्रयोगशाळा इत्यादींमध्ये नोकरी मिळू शकते. फूड कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाच्या अंतर्गत कार्यरत असलेल्या अनेक कंपन्या या क्षेत्रात पदवीधरांची भरती करतात. सुरुवातीला त्यांची नियुक्ती शिकाऊ म्हणून केली जाते. प्रशिक्षण कालावधीतच ते दरमहा रु 20,000/- कमवू शकतात. प्रशिक्षण कालावधी सहा महिन्यांचा आहे. सुरुवातीच्या प्रशिक्षणानंतर त्यांना त्यांच्या क्षमतेनुसार उच्च श्रेणींमध्ये पदोन्नती दिली जाते. वेतनश्रेणीही वाढते. पदवीधर प्रयोगशाळांमध्ये नोकरीसाठी प्रयत्न करू शकतात जेथे अन्न उत्पादनांची गुणवत्ता चाचणी केली जाते.
12वी नंतर फूड टेक्नॉलॉजी चांगले करिअर आहे का?
फूड टेक्नॉलॉजी कोर्स पूर्ण केल्यानंतर, लॅब टेक्निशियन, बायोकेमिस्ट, फूड टेक्नॉलॉजिस्ट, प्रोडक्शन मॅनेजर, होम इकॉनॉमिस्ट इत्यादी विविध नोकऱ्यांसाठी अर्ज करता येतो. अन्न तंत्रज्ञान क्षेत्रातील सरासरी पगार हा 3 लाख ते 8 लाख च्या दरम्यान आहे.
12वी नंतर फूड टेक्नॉलॉजी कोर्ससाठी पात्रता काय आहे?
पदव्युत्तर स्तरावर कोर्स सुरू करण्यासाठी, उमेदवारांनी विज्ञान प्रवाहात भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, गणित आणि गृहविज्ञान यांसारख्या विषयांसह इयत्ता 12वी उत्तीर्ण केली पाहिजे आणि विद्यापीठ/महाविद्यालयाने निर्धारित केलेल्या किमान पात्रता गुण (सामान्यत: 50% – 60%)
फूड टेक्नॉलॉजीला चांगला वाव आहे का?
फूड टेक्नॉलॉजीच्या भविष्याकडे पाहता, ते खूप आशादायक आहे. जगभरातील विद्यापीठे आणि महाविद्यालये त्यांच्या अभ्यासक्रमात अन्न विज्ञान या शाखेचा अवलंब करत आहेत. निकृष्ट माती, प्रदूषित वातावरण आणि पाण्याची टंचाई मानवजातीसमोरील प्रमुख समस्या बनतील.
बीएससी पेक्षा फूड टेक चांगले आहे का?
फूड सायन्समधील बीएससी पेक्षा फूड टेक्नॉलॉजी मधील टेक चांगले आहे, परंतु तुम्ही बी.टेक ची बीएससीशी तुलना करू नये कारण हे दोन वेगवेगळे प्रोग्राम आहेत जे वेगळ्या उद्देशांसाठी डिझाइन केलेले आहेत. चला फरक स्पष्ट करूया जेणेकरुन तुम्हाला समजणे आणि स्वतःसाठी सर्वोत्तम कोर्स निवडणे सोपे होईल.
Note- मित्रांनो तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि आपल्या Facebook, Instagram आणि Sharechat वरील @Dnyan _Shala या पेजला नक्की फॉलो करा.
